ESG, CSR, CSRD — o genezie, różnicach i korzyściach dla biznesu i zmianach, jakie niosą.

Pojęcie zrównoważonego rozwoju pełni szczególnie ważną funkcję nie tylko z perspektywy społeczeństwa czy polityk publicznych, ale również staje się kluczowe w praktycznym wymiarze dla sektora prywatnego. Trudno się temu dziwić — mnogość kryzysów, z którymi przyszło nam się mierzyć, od klimatycznego po finansowy, niesie ze sobą ryzyka materializujące się pod postacią m.in. utraty konkurencyjności, czy załamania łańcuchów dostaw. Wzrost znaczenia tego pojęcia odzwierciedla się również w mnogości jego zastosowań — do tych szczególnie ważnych z perspektywy przedsiębiorstwa należą m.in.: raportowanie niefinansowe i ESG, CSR, NFRD i CSRD, których genezę i znaczenie objaśniamy w poniższym artykule.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju opiera się na trzech filarach:

a. społecznym,

b. środowiskowy,

c. ekonomicznym.

Jest często nazywana pojęciem parasolowym, ponieważ wpisuje się w nią wiele innych pojęć, w tym właśnie ESG (Environmental, Social, and Governance) czy CSR (Corporate Social Responsibility) — dwa pojęcia często używane zamiennie. W rzeczywistości istnieją kluczowe różnice między nimi.

Kiedyś CSR dzisiaj ESG?

Często spotykamy się ze stwierdzeniem, że pojęcie społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR) jest synonimiczne do standardów ESG. Źródło tych dwóch pojęć faktycznie jest to samo — potrzeba wprowadzanie w biznesie działań i strategii, mające na celu ograniczenie ich negatywnego oddziaływania, zarówno na środowisko, jak i na społeczeństwo. Jednak mimo wspólnej genezy, pojęcia te przekładają się na różne obowiązki i korzyści dla przedsiębiorstw, dlatego tak ważne jest zrozumienie różnic między nimi. Można powiedzieć, że bez CSRu nie byłoby ESG, dlatego cofnijmy się na chwilę do genezy społecznej odpowiedzialności biznesu, a więc CSRu.

Geneza CSRu

Jak narodziła się potrzeba uwzględnienia pozytywnego oddziaływania biznesu na społeczeństwo? Już w latach 50. XX wieku, ekonomista Howard Bowen opublikował książkę „Społeczne obowiązki przedsiębiorcy” (ang.: Social responsibilities of the businessman), w której podkreślił rolę przedsiębiorcy w kształtowaniu kondycji społeczeństwa. Inną kluczową postacią, która promuje zrównoważone podejście do rozwoju, od kilku dekad jest również Klaus Schwab, założyciel World Economic Forum i autor niedawno wydanej książki „Stakeholder capitalism”. W latach 70. zaczęła również powoli kiełkować świadomość ludzkości na temat destrukcyjnego wpływu nieograniczonego wzrostu gospodarczego, kapitalizmu i konsumpcjonizmu na środowisko i klimat. Stopniowo zmieniały się oczekiwania społeczeństwa wobec biznesu. To właśnie wtedy narodziło się pojęcie CSRu, które jednak upowszechniło się znacznie później. W 1991 roku Międzynarodowa Izba Handlowa (ICC) powołała nawet Radę Biznesu na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju, która wprowadziła 16 zasad tworzenia systemów zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwach.

„Zrównoważony oraz odpowiedzialny rozwój pozwala umocnić pozycję firmy na rynku”

Jednak prawdziwa „moda” na CSR rozpowszechniła się dopiero około dekady temu. Przedsiębiorstwa zaczęły dostrzegać liczne korzyści, płynące ze wdrażania oraz komunikowania swoich zrównoważonych działań, traktując jednak CSR jako przydatne narzędzie marketingowe względem swoich klientów i szerzej interesariuszy lub z obawy o negatywny odbiór społeczeństwa. Kiedy korporacje zdały sobie sprawę, że realizując projekty przynoszące korzyści dla społeczeństwa i dla środowiska, umacniają swoją pozycję na rynku — wzmożyły swoje działania CSRowe i komunikację z tym związaną. Jednak zakres raportowanych informacji był w dużej mierze dobrowolny, wizerunkowy oraz związany z aktualnymi trendami. Porównanie wyników niefinansowych, w tym strategii i działań poszczególnych firm np. przez inwestorów było więc utrudnione.

ESG wobec CSR

W dużej mierze dzięki naciskowi inwestorów zrodziła się koncepcja ESG, wprowadzająca ramy oraz mierzalne cele i odnosząca się do 3 czynników, określających wpływ przedsiębiorstwa na:

a. środowisko (E – environmental),

b. społeczeństwo (S – social),

c. zasady stosowania ładu korporacyjnego (G – governance).

Mimo podobnej genezy i tematyki istnieją istotne różnice pomiędzy tymi pojęciami. ESG odpowiada na problem wybiórczości strategii i praktyk CSR poprzez ujednolicenie i kwantyfikację wpływu przedsiębiorstwa na otoczenie. Co więcej, kolejną z różnic między CSR a ESG, jest zakres obszarów niefinansowych umożliwiających określenie wartości w firmy w konkretnym ujęciu — szerszy w koncepcji ESG oraz przede wszystkim skuteczniejsza mierzalność oceny przyjętych i celów.
Co więcej, kryteria ESG wiążą się również z korzystnymi ofertami finansowania, co wynika z kolei z wdrażania przez instytucje finansowe koncepcji zrównoważonego finansowania, gdzie inwestorzy (giełda, banki) skrupulatnie oceniają działania przedsiębiorstw przez pryzmat ich „śladu” ESG.

Trzeba raportować, a nie tylko komunikować

Wraz ze wzrostem zrozumienia istotności wpływu przedsiębiorstw na środowisko i społeczeństwo, wrosła również inicjatywa ze strony przedsiębiorstw do komunikowania strategii i projektów CSRowych. Jednak aż do 2014 roku była ona dobrowolna.
W 2014 roku wprowadzona została tzw. Dyrektywa NFRD (ang. Nonfinancial Disclosure Reporting Directive) będąca nowelizacją Dyrektywy 2013/34/UE dotyczącej sprawozdań finansowych. Dyrektywa zobowiązywała wybrane podmioty, w tym m.in. duże przedsiębiorstwa, spółki publiczne, banki, do raportowania również informacji niefinansowych. Dzięki temu o strategiach CSR tych podmiotów mogliśmy poczytać w publikowanych co roku raportach niefinansowych, zwanych czasem raportami CSR lub raportami wpływu.
Z czasem zauważono jednak, że dyrektywa NFRD nie wprowadza wystarczającej transparentności oraz że w publikowanych w raportach danych nie da się całkowicie zweryfikować i porównać, na przykład wewnątrz danej branży, m.in. ze względu na format prezentowanych danych oraz brak wystarczająco szczegółowych wytycznych branżowych.

Zmiana z NFRD na CSRD — z czym się wiąże?

Odpowiadając na tę potrzebę, Unia Europejska opracowała i w listopadzie 2022 roku przyjęła dyrektywę CSRD (Corporate Sustainable Reporting Directive). Dyrektywa ta nie tylko ma za zadanie ujednolicić standardy raportowania informacji niefinansowych, ale również rozszerzyć listę podmiotów zobowiązanych do raportowania. Jakie są kluczowe zmiany wynikające z CSRD?
Do najważniejszych zmian, jakie wprowadza nowa dyrektywa, należą:

a. obowiązek przeprowadzenia badania istotności (z ang. materiality study),
b. jednolity standard raportowania informacji o zrównoważonym rozwoju,
c. jednolity format — dyrektywa wprowadza zobowiązanie do przekazywania raportu w jednolitym formacie cyfrowym (raport XHTML z odpowiednim tagowaniem),
d. weryfikacja, tj. obowiązek poddawania raportu niezależnym audytom,
e. analiza oraz uwzględnienie w raporcie tzw. taksonomii.

Dyrektywa kładzie też duży nacisk na kwestie związane z kontrolowaniem i raportowaniem informacji z poziomu całego łańcucha wartości. Kolejną zasadniczą zmianą będzie objęcie obowiązkiem raportowania wszystkich dużych firm, spełniających określone kryteria finansowe i w zakresie zatrudnienia, a nie jedynie spółek giełdowych. CSRD przewiduje różne etapy wprowadzania obowiązku raportowania dla różnych typów przedsiębiorstw — od dużych jednostek podlegających już pod NFRD (2025 roku), po nawet małe i średnie przedsiębiorstwa, spełniające odpowiednie kryteria — w 2029 roku.

Podsumowując, wdrażanie strategii związanych ze zrównoważonym rozwojem niesie za sobą szereg korzyści: od odpowiedzi na rosnące oczekiwania społeczeństwa, przez możliwość korzystania z korzystniejszych źródeł finansowania, po zgodność ze zmieniająca się legislacją.